29 september 2024
Brahms en de Schumanns
In 1853 probeerde de 20-jarige componist Johannes Brahms door doelgericht netwerken zijn carrière op gang te helpen. Maar bij een bezoek aan Franz Liszt klapte hij dicht van onzekerheid. Bij Robert Schumann hoopte hij meer te bereiken.
En dat lukte. Na een bezoek bij Schumann en zijn vrouw Clara in Düsseldorf schreef Schumann in het Neue Zeitschrift für Musik enthousiast over de jonge componist. Maar lang kon Brahms niet profiteren van zijn invloedrijke ‘kruiwagen’. Vier maanden later bezweek Schumann aan de psychische problemen waarvan hij al twintig jaar last had. Hij leed aan een meervoudigepersoonlijkheidsstoornis, gehoorhallucinaties, depressies en angstvisioenen. Daarbij was hij jaloers op Clara’s succes als pianiste. Tijdens een carnavalsviering draaide hij door en probeerde hij zich te verdrinken in de Rijn. Kort daarna belandde hij in een inrichting, waar hij na twee jaar overleed.
Clara vond in die tijd steun bij de veertien jaar jongere Brahms. De twee ontwikkelden een intensieve, waarschijnlijk platonische relatie. Vier jaar lang schreven ze elkaar emotionele brieven. Toen de relatie bekoelde, spraken ze af die brieven te verbranden. Maar het contact en de wederzijdse genegenheid bleven bestaan.
Mogelijk inspireerde Schumanns dood in 1856 Brahms mede tot het schrijven van een requiem, zijn eigen variatie op het genre van de dodenmis. Hoe dan ook, vanaf 1865 stuurde hij het work in progress naar Clara, die er diep van onder de indruk was: ‘Het is echt een geweldig stuk, grijpt de hele mens aan op een manier als weinig anders. De diepe ernst, gecombineerd met alle magie van poëzie, heeft een wonderbaarlijk effect, diep ontroerend en troostend.’
Kaarten voor de uitvoering van Ein deutsches Requiem door het ToonkunstKoor Roermond op 19 november 2024 in de Sint-Christoffelkathedraal bestelt u hier.
15 september 2024
Het werk waarmee Brahms doorbrak
Met Ein deutsches Requiem brak Johannes Brahms door als componist. Al gebeurde dat niet van de ene dag op de andere. Het stuk werd de eerste keren alleen gedeeltelijk uitgevoerd en het publiek moest eraan wennen.
Ein deutsches Requiem was een ambitieus project, dat de perfectionist Brahms jaren bezighield. Na eerste aanzetten in 1861 werkte hij eraan van 1865 tot 1868.
Hij zou zijn leven eindigen als gevierd componist. Bij zijn begrafenisstoet in Wenen werden vlaggen en fakkels meegedragen. Beroemdheden volgden de kist, duizenden stonden langs de route. Brahms kreeg een graf vlakbij Beethoven en Schubert. In zijn geboortestad Hamburg hingen de vlaggen halfstok.
Maar Brahms’ succes stond niet bij voorbaat in de sterren geschreven. Hij groeide op in een overbevolkte achterbuurt in Hamburg. Zijn vader was muzikant in ‘dansgelegenheden’, het schemergebied tussen horeca en prostitutie. Ook Brahms zelf verdiende in die wereld als 13-jarig pianistje zijn eerste geld. Maar hij kreeg wel fatsoenlijk muziekles. Brahms’ leraren herkenden zijn talent en brachten hem in contact met toonaangevende musici. Daarna kon hij zich bedruipen als koordirigent en pianoleraar, maar als componist had hij pas in 1862 enig succes.
Ein deutsches Requiem bracht de doorbraak. Eind 1867 werden eerst drie delen in Wenen uitgevoerd – meer wilde men het publiek niet aandoen. Een gedeelte van de zaal siste afkeurend, maar na afloop klonk applaus. Daarna volgde een uitvoering van zes delen in Bremen. De tekst van Brahms’ requiem ging – heel ongebruikelijk – niet over de verlossing door Christus. Om critici vóór te zijn laste men daarom de sopraanaria Ich weiß, dass mein Erlöser lebet van Händel in. Deze uitvoering werd een daverend succes. Kort daarna voegde Brahms het – ook door een sopraan gezongen – vijfde deel toe. Het volledige werk werd voor het eerst uitgevoerd in 1869.
Kaarten voor de uitvoering van Ein deutsches Requiem door het ToonkunstKoor Roermond op 19 november 2024 in de Sint-Christoffelkathedraal bestelt u hier.